Polski system prawny nie dedykuje żadnych przepisów szczególnych dla rozliczeń majątkowych byłych partnerów. Kodeks cywilny przewiduje jedynie regulacje w zakresie podziału majątku wspólnego powstałego w trakcie trwania małżeństwa. W świetle przepisów obowiązującego prawa nie istnieje wspólność majątkowa parterów, którzy dotychczas nie zawarli związku małżeńskiego. Jak zatem po rozstaniu partnerów dokonać podziału aktywów, które zgromadzili podczas trwania związku?
W pierwszej kolejności należy odnaleźć właściwą podstawę prawną do obopólnych rozliczeń. Taką podstawę mogą stanowić m.in. przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia. Zgodnie z art. 405 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej: k.c.) „Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.” Taka sytuacja zachodzi w momencie, kiedy przykładowo jeden z partnerów dokonuje nakładów z własnego majątku na nieruchomość należącą do drugiego z nich. Jako nakłady pieniężne należy uznać chociażby partycypowanie lub finansowanie remontów w nieruchomości partnera, zakup wyposażenia nieruchomości i tym podobne.
Dokonane przez jednego partnera nakłady i wydatki na nieruchomość partnera będącego właścicielem nieruchomości, podlegają zwrotowi na jego rzecz w kwotach nominalnych. Nie istnieje regulacja prawna, która chroniłaby przysporzenie powstałe po stronie właściciela nieruchomości. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 18.12.2020 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1001/19 „Roszczenie byłego konkubenta o zwrot nakładów na nieruchomość może być kwalifikowane jako mające swoją podstawę w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu, ale tylko w relacji z byłą partnerką, będąc środkiem rozliczenia wzajemnych przesunięć majątkowych pomiędzy nimi, w czasie trwania tego związku, nie mających innej podstawy prawnej. Sięganie po instytucję bezpodstawnego wzbogacenia dla rozliczenia konkubinatu który ustał, jest przyjmowana w ukształtowanym orzecznictwie sądowym.”.
W orzecznictwie sądowym i piśmiennictwie podkreśla się, że do powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia konieczne jest łączne wystąpienie czterech przesłanek: zubożenia jednego podmiotu, wzbogacenia innego podmiotu, związku między zubożeniem a wzbogaceniem oraz braku podstawy prawnej wzbogacenia. Po wystąpieniu wyżej wymienionych przesłanek, byli partnerzy winni rozważyć rozliczenia konkubenckie na zasadach określonych powyżej.
adwokat Kinga Kępa